ضخیم شدن دیواره رحم یا همان هایپرپلازی اندومتر زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش داخلی رحم به دلایلی مثل نوسانات هورمونی، چاقی یا مصرف دارو‌های هورمونی از میزان طبیعی ضخیم‌تر می‌شود. اگر این عارضه به خاطر بارداری نباشد و درمان نشود با احتمال بروز مشکلات خطرناکی مثل سرطان رحم همراه خواهد بود. هیپرپلازی اندومتر با علائمی مثل خونریزی غیر طبیعی، قاعدگی نامنظم و مشکل در باروری ظهور می‌کند و از طریق روش‌هایی مثل هورمون تراپی، کورتاژ و یا هیسترکتومی درمان می‌شود.
ضخیم شدن دیواره رحم
لایه داخلی رحم که به آن آندومتر می‌گویند، در طول دوره قاعدگی دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. در حالت طبیعی، این بافت به خاطر تأثیرات هورمون استروژن و پروژسترون در طول ماه ضخیم می‌شود تا اگر بارداری اتفاق افتاد، جنین بتواند در آن لانه گزینه کند. در صورتی که فرد باردار نشد، میزان هورمون‌ها در بدن کاهش می‌یابد و آندومتر به تدریج از بین می‌رود. به این ترتیب پریود یا همان قاعدگی اتفاق می‌افتد.
حالا اگر به هر دلیلی ضخامت لایه داخلی رحم بیشتر از حد طبیعی شود، حالتی به نام هایپرپلازی آندومتر یا همان ضخیم شدن دیواره رحم به وجود می‌آید. این اتفاق معمولاً با خونریزی غیر طبیعی واژن و تغییرات هورمونی همراه است و در اکثر موارد با مصرف دارو یا جراحی درمان می‌شود. تشخیص دقیق و درمان به موقع این عارضه از بروز عوارض جانبی خطرناک و جدی جلوگیری می‌کند.
ایا ضخیم شدن دیواره رحم سرطان است
خیر؛ هایپرپلازی آندومتر همیشه به معنای ابتلای فرد به سرطان نیست. با اینکه ضخیم شدن پوشش داخلی رحم در برخی موارد به مرور زمان به سرطان رحم تبدیل می‌شود، اما در اکثر مواقع یک عارضه غیر سرطانی محسوب است. این اتفاق بیشتر به خاطر تغییرات هورمونی، سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و یا عوامل دیگری رخ می‌دهد که درمان شدنی هستند.
پزشک برای اینکه بفهمد آیا ضخیم شدن دیواره رحم سرطان است یا خیر، وضعیت شما را بررسی می‌کند تا ببیند دچار کدام یک از انواع هایپرپلازی اندومتر شده‌اید. اگر هایپرپلازی از نوع بدون آتیپی باشد، یعنی سلول‌های دیواره رحم تغییر غیر طبیعی ندارند و تنها مشکل موجود، افزایش ضخامت است. خطر بروز سرطان در این نوع ضخامت خیلی کم است و معمولاً عارضه با مصرف دارو‌های هورمونی به راحتی درمان می‌شود.
اما اگر افزایش ضخامت از نوع آتیپیک باشد، یعنی سلول‌ها به صورت غیرعادی رشد کرده‌اند و احتمال سرطانی شدن اندومتر یا رحم وجود دارد. به طور کلی مراجعه به پزشک متخصص زنان، زایمان و لاپاراسکوپی مثل خانم دکتر گیتی قیاسی برای تشخیص به موقع و انجام درمان مناسب برای جلوگیری از عوارض جدی و خطرات سرطان رحم ضروری است.
ایا ضخیم شدن دیواره رحم خطرناک است
اگر برایتان سؤال است که آیا ضخیم شدن دیواره رحم خطرناک است، باید بگویم همیشه نه، اما در صورت بی توجهی و عدم درمان منجر به بروز مشکلات و عواقب خطرناکی می‌شود. این ضخامت در دوران قاعدگی به علت تغییرات هورمونی رخ می‌دهد و پس از پایان هر چرخه قاعدگی، به حالت اولیه خود باز می‌گردد. اگر این اتفاق نیفتد، یعنی پای یک مشکل جدی در میان است که نیاز به درمان دارد.
گاهی اوقات، ضخامت دیواره رحم باعث تحریک و التهاب در این ناحیه می‌شود. یکی دیگر از خطرات این عارضه، ایجاد اختلال در آزادسازی تخمک از تخمدان‌هاست. وقتی ضخامت بیشتر از حد معمول باشد، طور غیرمستقیم مانع از تخمک‌گذاری یا بارور شدن تخمک توسط اسپرم می‌شود و روی باروری اثر منفی می‌گذارد. علاوه بر این، در برخی موارد، ضخیم شدن آندومتر باعث آسیب دیدن لوله‌های رحم و مسدود شدن آن‌ها می‌شود. بنابراین برای پیشگیری از بروز عوارض ضخیم شدن دیواره رحم، حتماً باید به هر نوع علامت غیر طبیعی توجه و به موقع به پزشک مراجعه نمایید.
علت ضخیم شدن دیواره رحم
علاوه بر چرخه قاعدگی، عوامل دیگری هم در افزایش ضخامت دیواره رحم نقش دارند. اکثر اوقات این ضخیم شدن به خاطر تغییرات هورمونی یا بیماری‌های مختلف رخ می‌دهد. از آنجایی که ضخامت غیر طبیعی آندومتر روی باروری خانم‌ها اثر می‌گذارد و در صورت عدم درمان منجر به مشکلات جدی‌تری می‌شود، توجه به علائم و بررسی دقیق وضعیت رحم ضروری است. پزشک با شناسایی علت ضخیم شدن دیواره رحم، درمان مناسب را برای شما شروع می‌کند.
عواملی که باعث افزایش ضخامت دیواره رحم می‌شوند عبارتند از:
- بارداری: یکی از طبیعی‌ترین علت‌های ضخیم شدن آندومتر، بارداری است. اگر پریودتان عقب افتاده و علائم ضخیم شدن آندومتر را تجربه می‌کنید، باید تست بارداری بدهید.
- سرطان اندومتر و تخمدان: یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌های دستگاه تناسلی خانم‌ها، سرطان اندومتر است که باعث ضخیم شدن غیر طبیعی آندومتر می‌شود. این سرطان بیشتر در خانم‌های بالای 60 سال بروز می‌کند. سرطان تخمدان نیز با ایجاد تغییرات هورمونی باعث ضخیم شدن پوشش داخلی رحم می‌شود.
- اختلالات هورمونی: یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل هاپیرپلازی آندومتز، تغییرات هورمونی است. در صورتی که بدن به طور غیر طبیعی هورمون استروژن بیشتری تولید کند و پروژسترون به میزان کافی تولید نشود، آندومتر شروع به ضخیم شدن می‌کند. در صورت عدم درمان این عارضه، احتمال بروز سرطان رحم وجود دارد.
- چاقی: اضافه وزن و چاقی هم در بروز این مسأله نقش دارند. با افزایش بافت چربی، بدن شروع به ترشح بیشتر هورمون استروژن می‌کند. این اتفاق، باعث تحریک بیش از حد آندومتر و ضخیم شدن آن می‌شود.
- مصرف دارو‌های هورمونی: برخی دارو‌های هورمونی که برای درمان سرطان سینه استفاده می‌شوند، تغییرات هورمونی و در نتیجه ضخامت اندومتر را به دنبال می‌آورند.
- پولیپ‌های آندومتر: این نوع پولیپ تومور خوش‌خیمی است که در دیواره رحم تشکیل می‌شود و ضخامت آن را افزایش می‌دهد.
- دیابت: دیابت باعث می‌شود که بدن توانایی کنترل دقیق سطح قند خون را نداشته باشد. این اتفاق، تغییرات هورمونی و هایپرپلازی اندومتر را به همراه می‌آورد.
- بافت اسکار: جراحی یا آسیب‌های قبلی دیواره رحم با ایجاد بافت زخم و اسکار باعث اختلال در ساختار آندومتر و ضخیم شدن آن می‌شوند.
- فشار خون بالای مزمن: افزایش فشار خون به صورت غیر مستقیم باعث تولید و ترشح هورمون‌ها دچار تغییر می‌شود. این تغییر، رشد غیر طبیعی سلول‌ها در آندومتر و ضخیم شدن آن را به دنبال دارد.
برای ضخیم شدن دیواره رحم چی بخوریم
تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان ضخیم شدن دیواره رحم است. با اصلاح رژیم غذایی و پیروی از عادات غذایی سالم، هورمون‌های بدن متعادل می‌شوند. به این ترتیب، شرایط مناسب برای طبیعی شدن ضخامت دیواره رحم فراهم می‌شود.
یکی از مهم‌ترین نکات، مصرف غذا‌های ضد التهاب است. مصرف آووکادو به خاطر چربی‌های سالمش، زردچوبه به خاطر خواص ضد التهابی و سبزیجات برگ سبز مثل اسفناج و کلم به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌های مفید، در کاهش التهاب و تقویت سلامتی عمومی بدن بسیار مؤثر است.
علاوه بر این، مصرف غذا‌های سرشار از فیبر مثل حبوبات (عدس، نخود، لوبیا)، سبزیجات (کدو، هویج، بروکلی)، غلات کامل (برنج قهوه‌ای، جو دوسر)، ماهی‌های چرب مثل سالمون و ساردین و دانه‌ها و مغز‌ها مانند دانه چیا و گردو هم با حفظ تعادل هورمونی و جلوگیری از التهابات، به کاهش ضخامت آندومتر کمک می‌کند.
یکی از مکمل‌های حیاتی برای سلامت رحم، ویتامین D است. این ویتامین در تعادل هورمونی نقش مهمی ایفا می‌کند. نور آفتاب به عنوان اصلی‌ترین منبع ویتامین D، با تنظیم سطوح هورمونی و تقویت سیستم ایمنی بدن باعث سلامت رحم می‌شود. مصرف مواد غذایی غنی‌شده با ویتامین D مثل شیر و تخم مرغ نیز به افزایش تعادل هورمونی بدن کمک می‌کند.
ضخامت دیواره رحم چقدر باید باشد
ضخامت اندومتر در هر مرحله از زندگی خانم تغییر می‌کند و به سن و شرایط جسمی فرد بستگی دارد. اینکه شما به سن یائسگی رسیده باشید یا نه و اینکه در کدام مرحله از چرخه قاعدگی قرار دارید، همگی در میزان ضخامت پوشش داخلی رحم نقش دارند. پزشک برای اندازه‌گیری این ضخامت از روش‌هایی مثل سونوگرافی، نمونه‌برداری از آندومتر و هیستروسکوپی استفاده می‌کند. در صورتی که سونوگرافی امکان‌پذیر نباشد می‌توان از ام آر آی برای اندازه‌گیری ضخامت آندومتر استفاده کرد. در ادامه، ضخامت طبیعی دیواره رحم در هر مرحله از زندگی را مرور می‌کنیم:
قبل از بلوغ :
ضخامت اندومتر در دختر بچه‌ها تا قبل از دوران بلوغ بسیار کم است. این ضخامت آنقدر کم است که حتی در سونوگرافی هم به سختی تشخیص داده می‌شود. در این مرحله و تا قبل از بالغ شدن فرد، دیواره رحم به صورت یک خط نازک باقی می‌ماند.
دوران قاعدگی :
در این دوران، ضخامت پوشش رحم به خاطر تغییرات هورمونی که در هر مرحله از چرخه قاعدگی رخ می‌دهد، تغییر می‌کند. در طول پریود، ضخامت آندومتر معمولاً 2 تا 4 میلی‌متر است. در مرحله تکثیر اولیه، این ضخامت به 5 تا 7 میلی‌متر افزایش می‌یابد و در مرحله نهایی تکثیر به 11 میلی‌متر هم می‌رسد. در فاز ترشحی (تولید هورمون پروژسترون) این ضخامت حداکثر 16 میلی‌متر خواهد بود.
بارداری :
با باردار شدن فرد، ضخامت اندومتر هم افزایش پیدا می‌کند. در این مرحله، تخمک بارور شده به دیواره رحم می‌چسبد و دیواره رحم برای نگهداری از جنین ضخیم‌تر می‌شود. ضخامت آندومتر در دوران بارداری معمولاً بیشتر از 2 میلی‌متر است و در طول حاملگی به طور طبیعی بیشتر هم می‌شود.
بعد از زایمان :
پس از زایمان، دیواره رحم به طور موقت ضخیم‌تر از حالت عادی می‌شود. این افزایش ضخامت به خاطر باقی‌ماندن بافت‌های قدیمی و لخته‌های خون است. در 24 درصد از موارد حاملگی، این افزایش ضخامت در سونوگرافی قابل مشاهده است. پس از بازگشت به چرخه طبیعی قاعدگی، دیواره رحم هم به تدریج به ضخامت نرمال باز می‌گردد.
دوران یائسگی :
در دوران یائسگی، به دلیل کاهش تولید هورمون‌های باروری، ضخامت دیواره رحم کاهش می‌یابد. ضخامت آندومتر در این دوران شبیه ضخامت آن در دوران کودکی و به طور معمول کمتر از 5 میلی‌متر است. اگر ضخامت دیواره رحم در این دوران بیش از 5 میلی‌متر باشد، به بررسی‌های بیشتر و نمونه‌برداری از رحم نیاز دارد.
درمان خانگی ضخیم شدن دیواره رحم
برای درمان این عارضه، قبل از هر کاری باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. پزشک بهترین درمان ضخیم شدن دیواره رحم را بر اساس وضعیت شما در اختیارتان می‌گذارد. در کنار روش‌هایی مثل دارودرمانی، هورمون تراپی، جراحی و سایر روش‌ها، روش‌های خانگی درمان ضخامت دیواره رحم هم در کاهش این عارضه مؤثرند. البته بسیار مهم است که بدانید این روش‌ها نباید جایگزین درمان‌های پزشکی شوند، بلکه فقط به صورت روش‌های مکمل به کار گرفته شوند.
روش‌های خانگی درمان هیپرپلازی اندومتر شامل موار زیر می‌شوند:
- تنظیم وزن و تغذیه سالم: نگه داشتن وزن در محدوده طبیعی باعث کاهش سطح استروژن و جلوگیری از ضخامت غیرطبیعی دیواره رحم می‌شود. برای تغذیه سالم نیز مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه مانند اسفناج و کلم بروکلی، غلات کامل مثل جو دوسر و برنج قهوه‌ای، چربی‌های سالم مثل آووکادو و روغن زیتون و همچنین پروتئین‌های کم‌چرب مثل مرغ و ماهی توصیه می‌شود.
- مصرف دمنوش‌های گیاهی: دمنوش‌های گیاهی مثل چای سبز و زنجبیل تأثیر قابل‌توجهی در کاهش التهابات رحمی و تنظیم هورمون‌ها دارند. دارچین نیز علاوه بر تنظیم چرخه قاعدگی، به کاهش ضخامت دیواره رحم کمک می‌کند و باعث بهبود تعادل هورمونی می‌شود.
- فعالیت بدنی منظم: تمرینات هوازی مثل پیاده‌روی یا یوگا نقش مهمی در کاهش استروژن اضافی و تقویت ماهیچه‌های بدن ایفا می‌کنند. فعالیت بدنی مستمر سیستم ایمنی بدن را هم تقویت کرده و از رشد غیرطبیعی بافت رحم جلوگیری می‌کند.
- مدیریت استرس: تمرین مدیتیشن، تکنیک‌های تنفس عمیق و خواب کافی بین ۷ تا ۸ ساعت شبانه، آرامش بدن را افزایش داده و از اختلالات هورمونی جلوگیری می‌کنند.
- کاهش مصرف غذا‌های ناسالم: غذا‌های فرآوری‌شده، قند‌های مصنوعی و چربی‌های اشباع تعادل هورمونی بدن را به هم می‌زنند. حذف این مواد از رژیم غذایی و جایگزینی آن‌ها با غذا‌های سالم، نه تنها سطح انرژی بدن را افزایش می‌دهد بلکه از بروز مشکلات رحمی نیز جلوگیری می‌کند.
ایا ضخیم شدن دیواره رحم مانع بارداری می‌شود
بله. ضخامت دیواره رحم یا اندومتر تأثیر زیادی بر موفقیت بارداری دارد. این لایه در واقع محل لانه‌گزینی جنین است و باید به اندازه کافی ضخیم باشد تا تغذیه لازم را برای رشد جنین فراهم کند. برای یک بارداری سالم، ضخامت اندومتر باید در محدوده‌ای بین ۸ تا ۱۴ میلی‌متر قرار داشته باشد.گر ضخامت اندومتر بیش از ۱۴ میلی‌متر باشد، احتمال وجود مشکلاتی مثل پولیپ، فیبروم یا ناهنجاری‌های داخل رحمی وجود دارد که از لانه‌گزینی جنین جلوگیری می‌کنتد. در این صورت، تشخیص و درمان دقیق این مشکلات تحت نظر پزشک متخصص ضروری است.
بهترین پزشک درمان ضخیم شدن دیواره رحم در تهران
انتخاب پزشک مناسب برای درمان بیماری‌های مختلف بانوان از جمله کیست تخمدان، زخم دهانه رحم، کیست بارتولن و یا ضخامت دیواره رحم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. پزشک حاذق با معاینه بالینی و تجویز آزمایش‌های لازم، بیمار را در مسیر تشخیص دقیق بیماری و علت آن و دریافت هر چه سریع‌تر درمان مناسب یاری می‌کند. در این زمینه، خانم دکتر گیتی قیاسی– متخصص زنان، زایمان و لاپاراسکوپی– با چندین سال تجربه موفق در درمان بیماری‌های زنان، توانسته‌اند اعتماد بسیاری از بیماران را به خودشان جلب کنند و با ارائه روش‌های درمانی مناسب، کیفیت زندگی آن‌ها را بالا ببرند. ایشان با حوصله فراوان به دغدغه‌ها و نگرانی‌های شما گوش می‌دهند و با تشخیص دقیق و به موقع، از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری می‌کنند.
سؤالات متداول
علائم ضخیم شدن دیواره رحم چه هستند؟
لکه بینی بین قاعدگی، خونریزی بعد از یائسگی، پریودن نامنظم، خونریزی سنگین یا طولانی مدت، مشکل در باروری، درد شدید هنگام رابطه جنسی و ادرار دردناک به ویژه در دوران قاعدگی از جمله علائم هایپرپلازی اندومتر هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به هیپرپلازی آندومتر هستند؟
خانم‌های دارای اضافه وزن یا بالای 35 سال و همچنین کسانی که دیابت دارند، دچار قاعدگی زودهنگام یا یائسگی دیررس شده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
هیپرپلازی اندومتر چطور درمان می‌شود؟
این عارضه معمولاً با مصرف دارو‌های هورمونی مثل پروژسترون درمان می‌شود. سایر روش‌ها شامل استفاده از آی یو دی، تزریق دارو و استفاده از کرم یا ژل واژینال می‌شود. در موارد حادتر پزشک کورتاژ یا جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) را تجویز می‌کند.
توصیه‌های نهایی درباره ضخیم شدن دیواره رحم
سبک زندگی شما تأثیر زیادی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله ضخیم شدن غیر طبیعی دیواره رحم دارد. با کاهش وزن، نگه داشتن فشار و قند خون در محدوده طبیعی، مصرف مواد غذایی سالم، ورزش منظم و پرهیز از مصرف خوراکی‌های ناسالم، به حفظ تعادل هورمون‌های بدن کمک کرده و جلوی اختلالات هورمونی را می‌گیرید. بسیار مهم است که در صورت بروز هر نوع علامت غیرطبیعی، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. درمان به موقع ضخیم شدن دیواره رحم نه تنها کیفیت زندگی شما را افزایش می‌دهد، بلکه جلوی بروز عوارضی مثل سرطان رحم را هم می‌گیرد.
