تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا همان تنبلی تخمدان، یکی از شایع‌ترین اختلالات مرتبط با تخمدان‌ها است که به دلایل مختلفی مثل مقاومت به انسولین، التهاب، و ژنتیک بروز می‌کند. این سندروم با علائمی مثل قاعدگی نامنظم، ناباروری، رشد موهای زائد، آکنه و افزایش وزن همراه است. تشخیص به‌موقع این اختلال از طریق بررسی علائم، سونوگرافی و آزمایش خون نقش مهمی در درمان هر چه سریع‌تر آن دارد. خانم‌های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک در صورت رعایت دستورات پزشک، مصرف دارو و پایین آوردن وزنشان می‌توانند باردار شوند.
انواع کیست تخمدان :
تخمدان‌ها دو عضو کوچک و بادامی شکل در دو طرف رحم هستند که بخشی از دستگاه تولید مثل خانم‌ها را تشکیل می‌دهند. این دو عضو، از طریق لوله‌های رحم با قسمت‌های دیگر سیستم تناسلی در ارتباطند و وظیفه اصلی‌شان تولید تخمک و ترشح هورمون‌های مهمی مثل استروژن و پروژسترون است.
کیست تخمدان زمانی تشکیل می‌شود که کیسه‌ای پر از مایع یا مواد نیمه جامد روی تخمدان یا داخل آن به وجود می‌آید. این اتفاق در خانم‌ها بسیار شایع است و با اینکه در هر سنی امکان بروز آن وجود دارد، اما اغلب اوقات در سنین باروری یعنی از بلوغ تا یائسگی ایجاد می‌شود. اکثر این کیست‌ها بدون علامت و بی‌خطر هستند و طی چند ماه خودبخود از بین می‌روند، ولی گاهی اوقات و در شرایطی مثل تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، تعداد زیادی کیست به شکل فولیکول‌های نابالغ در تخمدان ایجاد می‌شوند و فرد را دچار علائم خاصی می‌کنند.
کیست تخمدان انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:👇
کیست فولیکولار
این نوع کیست زمانی ایجاد می‌شود که فولیکول تخمدان در زمان تخمک‌گذاری پاره نشده و تخمک آزاد نمی‌شود. در این حالت، فولیکول به جای از بین رفتن، بزرگ شده و پر از مایع می‌شود. کیست‌های فولیکولی اغلب بدون علامت هستند و طی چند سیکل قاعدگی خود بخود از بین می‌روند. در مواردی که کیست بزرگ شده باشد، فرد دچار درد خفیف در ناحیه لگن یا احساس سنگینی می‌شود. پزشک برای تشخیص این نوع کیست معمولاً از سونوگرافی استفاده می‌کند. در بیشتر موارد نیاز به درمان خاصی وجود ندارد، مگر اینکه اندازه کیست خیلی بزرگ شده یا درد زیادی ایجاد کرده باشد.
کیست کورپوس لوتئوم
پس از تخمک‌گذاری، بقایای فولیکول که کورپوس لوتئوم نام دارد به تولید هورمون‌ها در بدن کمک می‌کند. در برخی موارد، این ساختار از مایعات یا خون پر شده و کیست کورپوس لوتئوم به وجود می‌آید. این کیست‌ها معمولاً طی چند هفته تا چند ماه جذب بدن می‌شوند. در صورتی که کیست دچار پارگی یا خونریزی شود، درد شدیدی در ناحیه لگن ایجاد می‌کند. در چنین شرایطی باید به پزشک مراجعه کرد تا اقدامات لازم انجام شود. درمان این نوع کیست‌ها معمولاً شامل نظارت دوره‌ای است و در صورت نیاز، جراحی انجام می‌شود.
کیست هموراژیک
کیست هموراژیک به دلیل خونریزی داخلی در یک کیست تخمدانی ایجاد می‌شود. این کیست‌ها معمولاً باعث درد شدید و ناگهانی در ناحیه شکم یا لگن می‌شوند. گاهی نیز خونریزی داخلی باعث افزایش اندازه کیست شده و علائم شدیدتری ایجاد می‌کند. پزشک برای تشخیص این نوع کیست از سونوگرافی و آزمایشات دیگر کمک می‌گیرد. بسیاری از کیست‌های هموراژیک خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما در مواردی که خونریزی ادامه پیدا کند یا درد شدیدتر شود، نیاز به جراحی است.
کیست درموئید
توده درموئید از سلول‌های جنینی تشکیل شده و اغلب حاوی بافت‌هایی مانند مو، چربی و حتی دندان است. این کیست‌ها بیشتر در خانم‌های جوان مشاهده می‌شوند و معمولاً هم رشد آهسته‌ای دارند. اگر این کیست بزرگ شود یا باعث پیچ‌خوردگی تخمدان شود، درد و علائم دیگری ایجاد می‌کند. برای درمان، جراحی که معمولاً به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود، بهترین گزینه است با این حال میتوانید هزینه لاپاراسکوپی توسط بهترین دکتر لاپاراسکوپی در تهران را ببینید. این نوع کیست‌ها معمولاً خوش‌خیم هستند و با تشخیص و درمان به‌موقعشان می توان از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرد.
کیست اندومتریوما (شکلاتی)
کیست اندومتریوما یا شکلاتی زمانی به وجود می‌آید که بافت داخلی رحم (آندومتر) به داخل تخمدان نفوذ کرده و مایعی به رنگ قهوه‌ای تیره تولید می‌کند. این کیست‌ها اغلب با درد شدید لگنی همراه هستند و در صورت پیشرفت، باعث ناباروری می‌شوند. چسبندگی ناشی از این کیست‌ها به تخمدان و لوله‌های فالوپ آسیب وارد کرده و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کند. درمان کیست اندومتریوما جراحی لاپاراسکوپی است که برای برداشتن کیست و کاهش چسبندگی‌ها انجام می‌شود.
کیست سیست آدنوما
سیست آدنوما از رشد غیرطبیعی بافت تخمدان به وجود می‌آید و معمولاً حاوی مایعات غلیظ یا مخاطی است. این کیست‌ها معمولاً بزرگ می‌شوند و با فشار وارد کردن به اندام‌های مجاور، علائمی مثل درد، سنگینی یا تورم شکم ایجاد می‌کنند. کیست سیست آدنوما معمولاً به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد و برای برداشتن آن به جراحی نیاز است. تشخیص زودهنگام این نوع کیست و بررسی دقیق از طریق روش‌های تصویربرداری، در کاهش عوارض جدی‌تر نقش بسیار مهمی دارد.
آیا تخمدان پلی کیستیک خطرناک است
تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نوعی اختلال هورمونی شایع بین خانم‌ها است که در آن تعداد زیادی کیست ریز به دلایل مختلفی داخل تخمدان ایجاد می‌شود. تخمدان پلی کیستیک به خودی خود بیماری کشنده‌ای نیست، اما در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، منجر به بروز مشکلات جدی‌تری می‌شود.
این عارضه باعث به هم ریختن تعادل هورمونی و عملکرد غدد می‌شود. این به هم ریختگی هورمونی به نوبه خود عوارضی مثل دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، چاقی و افزایش خطر ابتلا به سرطان رحم را به همراه دارد. علاوه بر این، تنبلی تخمدان مشکلاتی در بارداری هم ایجاد می‌کند.
علائم تخمدان پلی کیستیک
از آنجایی که کیست تخمدان بیماری شایعی بین بانوان محسوب می‌شود، بسیار مهم است که خانم‌ها به محض مشاهده هر نوع علامت غیر عادی، برای بررسی بیشتر به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند. در این زمینه، خانم دکتر گیتی قیاسی- متخصص زنان، زایمان و لاپاراسکوپی- با تشخیص دقیق و ارائه روش‌های درمانی مؤثر می‌توانند تأثیر بسیار زیادی در بهبود کیفیت زندگی شما و رفع نگرانی‌هایتان داشته باشند.
علائم تخمدان پلی کیستیک عبارتند از:
- قاعدگی نامنظم یا کم شدن تعداد دوره‌های پریود
- آندروژن اضافی که باعث رشد موهای زائد می‌شود
- آکنه‌های شدید و مقاوم به درمان
- تخمدان‌های بزرگ یا با تعداد زیادی کیست
- افزایش وزن به ویژه در ناحیه شکم
- خستگی
- خشکی واژن
- ناباروری
- ریزش مو‌ها با الگوی مردانه و طاسی
- لکه‌های پوستی تیره یا ضخیم در نواحی خاص پوست (گردن، زیر بغل، زیر سینه‌ها)
سندرم تخمدان پلی کیستیک
وقتی تعادل هورمونی در بدن به هم می‌خورد، ترشح هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون و هورمون مردانه آندروژن، در بدن فرد دستخوش تغییرات غیر طبیعی می‌شود. این عدم تعادل هورمونی روی روند طبیعی تخمک‌گذاری اثر منفی گذاشته و آن را تغییر می‌دهد. در این حالت، تخمک‌ها تکامل پیدا نمی‌کنند و تخمدان نمی‌تواند آن‌ها را آزاد کند. برای همین، فولیکول‌های تخمدانی همان جا می‌مانند و به کیست‌های ریز متعدد و در نهایت به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا همان تنبلی تخمدان تبدیل می‌شوند.
دلیل تنبلی تخمدان هنوز به طور دقیق مشخص نیست، اما عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند. یکی از این عوامل مقاومت به انسولین است که باعث می‌شود بدن به درستی از انسولین استفاده نکند. این اتفاق، میزان انسولین در بدن فرد را بالا می‌برد. افزایش انسولین نیز به نوبه خود تولید آندروژن در تخمدان‌ها را بیشتر کرده و تخمک‌گذاری را مختل می‌کند.
علاوه بر این، ژنتیک فرد و وجود التهاب در بدن نیز در بروز این بیماری دخیل هستند. استرس و اضطراب هم به دلیل افزایش هورمون کورتیزول، وضعیت هورمونی بدن را بدتر کرده و تخمک‌گذاری را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بهترین قرص برای درمان تخمدان پلی کیستیک
پزشک برای درمان تنبلی تخمدان، بسته به علائم و شرایط بیمار، دارو‌های مختلفی را تجویز می‌کند. اگر هدف تنظیم چرخه قاعدگی باشد، معمولاً قرص‌های ضدبارداری، دوفاستون یا مدروکسی پروژسترون تجویز می‌شوند. این دارو‌ها به کاهش آکنه و موهای زائد نیز کمک می‌کنند.
برای بیمارانی که با مقاومت به انسولین روبرو هستند یا نیاز به کاهش وزن دارند، پزشک متفورمین یا گلوکوفاژ را توصیه می‌کند. برای خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، معمولاً کلومیفن سیترات یا لتروزول تجویز می‌شود تا روند تخمک‌گذاری بهبود پیدا کند. در مواردی هم که آکنه یا رشد موهای زائد شدید باشد، پزشک اسپیرونولاکتون را تجویز می‌کند. اگر دارو‌های خوراکی مؤثر نباشند، تزریق گنادوتروپین گزینه‌ای برای تحریک تخمک‌گذاری خواهد بود.
بسیار مهم است که همه این دارو‌ها تحت نظر پزشک متخصص و با تجویز او مصرف شوند. انتخاب بهترین قرص برای درمان تخمدان پلی کیستیک به علائم و دلایل بروز عارضه بستگی دارد، بنابراین از توصیه کردن دارو‌های خودتان به دیگران پرهیز کنید و همیشه مراجعه به پزشک را در اولویت قرار بدهید.
احتمال حاملگی با تخمدان پلی کیستیک چند درصده
برای خیلی از خانم‌ها این سؤال پیش می‌آید که باردار شدن با تنبلی تخمدان امکان‌پذیر است؟ در جواب این سؤال باید گفت که بله، بارداری با تخمدان پلی کیستیک امکان‌پذیر است، اما نیاز به مدیریت و درمان دارد. داشتن وزن مناسب و تنظیم قند خون از مهم‌ترین عوامل در بهبود تخمک‌گذاری هستند، چرا که این دو عامل تأثیر مستقیمی بر عملکرد هورمونی دارند. پس اگر تنبلی تخمدان دارید و می‌خواهید باردار شوید، با رعایت تغذیه سالم و ورزش منظم، شرایط را برای تخمک‌گذاری بهتر آماده کنید.
خوشبختانه درمان‌های دارویی مثل کلومیفن سیترات یا لتروزول به تحریک تخمدان‌ها کمک زیادی می‌کنند و در بسیاری از موارد احتمال بارداری را به 70 تا 80 درصد افزایش می‌دهند. اگر این درمان‌ها کافی نباشند، پزشک روش‌های کمک‌باروری مانند IVF را توصیه می‌کند که شانس بارداری را بیشتر می‌کنند.
خیلی از خانم‌های مبتلا به تنبلی تخمدان با پیگیری مداوم و تحت نظر خانم دکتر گیتی قیاسی، بارداری موفقی را تجربه کرده‌اند. امید و صبر، همراه با انتخاب پزشک مناسب، مسیر شما را برای داشتن یک بارداری سالم هموار می‌کند و سوالی که عموما بانوانی که عمل لاپاراسکوپی را انجام داده اند و میخواهند اقدام به بارداری کنند اینست که بارداری بعد لاپاراسکوپی شدنی است یا نه که در محتوای اختصاصی درباره آن صحبت کرده ایم .
بهترین پزشک برای درمان تنبلی تخمدان (پلی کیستیک)
تنبلی تخمدان روی قدرت باروری، تعادل هورمونی و کیفیت زندگی تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد و عدم درمان به موقع این اختلال، مشکلاتی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و حتی ناباروری را به همراه دارد. به همین دلیل، مراجعه به پزشک حاذق و مجرب که بتواند تشخیص دقیق و سریعی داشته باشد بسیار حائز اهمیت است.
خانم دکتر گیتی قیاسی، متخصص زنان، زایمان و لاپاراسکوپی، یکی از بهترین پزشکان در این زمینه هستند. ایشان علاوه بر درمان کیست تخمدان، در زمینه درمان بیماری‌های مختلف زنان مثل کیست بارتولن، سرطان تخمدان و زخم دهانه رحم نیز تخصص دارند. اخلاق حرفه‌ای، دانش بالا و استفاده از روش‌های مدرن درمانی، ایشان را به گزینه‌ای مطمئن برای ارتقای سلامت بانوان تبدیل کرده است.
سؤالات متداول
تنبلی تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک برای تشخیص این عارضه ابتدا علائم بالینی شما مثل قاعدگی نامنظم، افزایش موهای زائد، آکنه و افزایش وزن را ارزیابی می‌کند. سپس با انجام سونوگرافی و آزمایش خون، تغییرات هورمونی و همچنین بزرگ‌شدگی و وجود کیست‌های ریز در تخمدان‌ها را بررسی می‌نماید.
چگونه از ابتلا به تخمدان پلی کیستیک پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از این عارضه باید وزنتان را متعادل نگه دارید. به صورت منظم ورزش کنید، استرس و قند خونتان را کنترل نمایید و اگر سابقه ابتلا به این بیماری را در خانواده‌تان داشتید، برای بررسی مشکلات هورمونی به پزشک مراجعه نمایید.
رژیم غذایی تنبلی تخمدان چگونه است؟
اگر به این بیماری مبتلا هستید مصرف سبزیجات برگ سبز، گوشت بدون چربی و غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان مثل چای سبز را در برنامه غذاییتان بگنجانید. غلات کامل نیز به تنظیم میزان انسولین کمک می‌کنند. از مصرف غذاهای فرآوری‌شده، لبنیات، گلوتن، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و مشتقات سویا پرهیز کنید تا علائم به حداقل برسند.
توصیه‌های نهایی برای درمان کیست پلی کیستیک
سندروم تخمدان پلی کیستیک، علاوه بر تأثیر مستقیم بر باروری، بر سلامت عمومی بدن نیز اثرگذار است و مشکلاتی مانند چاقی، آکنه و رشد موهای زائد را به همراه دارد. رعایت رژیم غذایی متعادل و کم‌کربوهیدرات همراه با ورزش منظم برای کنترل وزن و کاهش مقاومت به انسولین گام مهمی در درمان این اختلال است. خوشبختانه درصد حاملگی در خانم‌های مبتلا به این سندروم، با استفاده از درمان‌های دارویی مناسب مانند کلومیفن، متفورمین یا گنادوتروپین‌ها به طرز قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. در مواردی که این روش‌ها مؤثر نباشند، پزشک از تکنیک‌های پیشرفته‌تری مانند IVF یا IUI استفاده می‌کند.
