هیسترکتومی یا درآوردن رحم(جلوگیری از حاملگی)

هیسترکتومی نوعی جراحی است که در آن رحم را خارج می‌کنند. به این عمل، عمل برداشتن رحم نیز می‌گویند. در برخی موارد ممکن است گردنه رحم، تخمدان‌ها و یا لوله‌های رحمی نیز برداشته شوند. بسیار مهم است که بانوان بدانند هیسترکتومی یک جراحی خیلی سخت است و لزوما اولین راه درمان مشکلاتی از قبیل خونریزی‌های شدید قاعدگی نیست. هیسترکتومی باید به زنانی اختصاص داده شود که هیچ یک از روش‌های درمانی برای درمانشان موثر واقع نشده است، زنانی که دیگر قصد بارداری نداشته و از خطرات احتمالی این جراحی کاملا آگاهی دارند.

خارج کردن رحم صرفا جهت راحت شدن از درد‌های مختلف در اثر بیماری‌های گوناگون است. در گذشته، هیسترکتومی تنها روش برای درمان بیماری‌های خاص زنانه در برخی زنان بوده است. اما امروزه روش‌های درمانی دیگری نیز در دسترس است. از آنجا که هیسترکتومی یک جراحی دشوار و برگشت ناپذیر است، بهتر است قبل از هر اقدامی با پزشک مشاوره کرده و سوالات خود را در میان بگذارید. مطمئن شوید جواب سوال­‌هایتان را کامل گرفته­‌اید و بهترین روش برای شما به کار گرفته خواهد شد.

این را هم بخوانید: برداشتن رحم

طی عمل هیسترکتومی چه اتفاقی می افتد؟

قبل از جراحی، با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی موجود مشورت کنید. مثلا اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، شما علائم یائستگی را تجربه خواهید کرد. می توانید از پزشک خود در مورد خطرات و مزایای برداشتن رحم و تخمدان سوال کنید. همچنین در ابتدا ممکن است بتوانید جایگزین دیگری برای عمل هیسترکتومی انتخاب کنید؛ مثلا دارو مصرف کنید یا انواع دیگر روش های درمانی را امتحان کنید.

کاربردهای هیسترکتومی

اگر بیمار یکی از مشکلات زیر را داشته باشد نیاز به هیسترکتومی دارد:

·         فیبروم رحمی: فیبروم رحمی توده‌های غیر سرطانی در دیواره رحم هستند. در بعضی زنان این توده‌ها ایجاد درد و خونریزی‌های شدیدی می‌کنند.

·         خونریزی‌های شدید و غیرطبیعی واژینال: اختلالات هورمونی، عفونت، سرطان و یا فیبروم‌ها می‌توانند سبب خونریزی‌های شدید و طولانی قاعدگی شوند.

·         افتادگی رحم: این اتفاق زمانی می‌افتد که رحم از جایگاه اصلی‌اش به سمت واژن سرازیر شود. این مشکل بیشتر در زنانی دیده می‌شود که چندین زایمان طبیعی داشتند، اما ممکن است این حالت بعد از یائسگی یا بخاطر اضافه وزن نیز به وجود آید. افتادگی رحم ممکن است به مشکلات مثانه و روده و نیز التهاب لگن بینجامد.

·         اندومتریوز: اندومتریوز زمانی رخ می‌دهد که بافت تشکیل دهنده رحم به سمت خارج از رحم و روی تخمدان‌ها رشد کند، جایی که متعلق به آن نیست. این مسئله ممکن است موجب دردهای شدید و خونریزی‌های بعد از قاعدگی شود.

·         آدنومیوز: در این شرایط آدنومیوز بافت تشکیل دهنده رحم در جایی نادرست، به سمت داخل دیواره رحم رشد می‌کند، دیواره رحم ضخیم شده و درد و خونریزی‌های شدید به همراه دارد.

·         سرطان‌ها: سرطان (یا مرحله قبل از سرطان) رحم، تخمدان، گردنه رحم یا اندومتریوم (رشد بافت رحم) . هیسترکتومی می‌تواند بهترین گزینه برای بیمارانی باشد که در یکی از نواحی نام برده غده سرطانی دارند. از روش‌های درمانی دیگر برای این بیماران می‌توان به شیمی دروانی و رادیوتراپی اشاره کرد.

روش های درمانی جایگزین هیسترکتومی

هیسترکتومی ، نوعی جراحی بزرگ است. گاهی اوقات، مثلا زمانی که خونریزی های شدید طولانی مدت یا انواع خاصی از سرطان وجود دارد، به لحظ پزشکی ممکن است انجام عمل هیسترکتومی ضروری باشد. اما گاهی اوقات شما می توانید در ابتدا روش های درمانی دیگر را امتحان کنید. شرایط زیر از این جمله اند:

·         انتظار همراه با مراقبت و نظارت: در مورد فیبروم های رحمی، پزشک انتظار دارد که بعد از یائسگی کاهش یابند. در این شرایط می توانید صبر کنید.  

·         تمرینات ورزشی: برای افتادگی رحم، می توانید تمرینات کگل (Kegel) را انجام دهید (فشردن عضلات کف لگن). این تمرینات به بازگرداندن قدرت عضلات کمک می کند و باعث نگه داشتن رحم در محل خود می شود.

·         مصرف دارو: پزشک ممکن است برایتان داروهایی تجویز کند که به درمان آندومتریوز کمک کند. داروهای مسکن بدون نسخه که در طول دوره قاعدگی مصرف می شوند نیز می توانند به درد و خونریزی کمک کنند. همچنین داروهای ضد بارداری هورمونی مانند قرص، آمپول، حلقه واژینالی یا دستگاه داخل رحمی هورمونی (IUD) می تواند به خونریزی های نامنظم یا شدید دوره قاعدگی که طولانی تر از حد معمول هستند، کمک کند.

·         دستگاه واژینال پساری (برای پرولاپس رحم): دستگاه پساری، یک شیء لاستیکی و یا پلاستیکی دونات شکل است که شبیه به یک دیافراگم برای جلوگیری از بارداری استفاده می شود. پساری در داخل واژن کار گذاشته می شود تا رحم را در جای خود نگه دارد. افتادگی رحم زمانی اتفاق می افتد که رحم به دلیل این که پس از زایمان و یا به دلیل جراحی های لگن استحکام خود را از دست می دهد، از محل طبیعی خود پایین می افتد.

·         عمل جراحی: ممکن است شما و پزشکتان بخواهید یک عمل جراحی انجام دهید که در مقایسه با هیسترکتومی در آن از برش های کوچکتر یا کمتری استفاده می شود. برش های کوچکتر کمک می کنند زخم ها سریع تر بهبود پیدا کنند یا اثر زخم کمتر باقی بماند. بسته به علائمی که دارید، این گزینه ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

·         جراحی برای درمان اندومتریوز: جراحی لاپاراسکوپی از یک لوله نازک و روشن با یک دوربین کوچک استفاده می کند. پزشک از طریق برش های بسیار کوچک دوربین و ابزار جراحی را در ناحیه لگن بیمار قرار می دهد. این جراحی می تواند بافت زخم یا زائده های اندومتریوز را بدون آسیب رساندن به ارگان های سالم اطراف مانند تخمدان ها، از بین ببرد. بعد از این عمل، برای بیمار امکان بارداری وجود دارد.

·         جراحی برای کمک به توقف خونریزی های شدید یا طولانی مدت واژینال: به کمک اتساع و بافت برداری (D&C)، قشر داخل رحم را که هر ماه قبل از قاعدگی ایجاد می شود، از بین می برند. اغلب همزمان با این عمل یک هیستروسکوپی نیز انجام می شود. پزشک شما هیستروسکوپ (تلسکوپ نازک) را به داخل رحم وارد می کند تا داخل حفره رحم را ببیند. D&C همچنین ممکن است رشد غیر سرطانی یا پولیپ ها را از رحم خارج کند. پس از D&C یک پوشش جدید رحمی در طول چرخه قاعدگی بعدی شما به طور معمول ایجاد خواهد شد. بعد از این عمل، امکان بارداری برای شما وجود دارد. با برداشت اندومتر، لایه رحم به طور دائم از بین برده می شود. بسته به اندازه و وضعیت رحم، پزشک شما ممکن است برای تخریب بافت رحم از ابزارهای فریز، سوزاندن یا حرارت دادن با انرژی مایکروویو استفاده کند. اگر هنوز میخواهید باردار شوید و یا اگر وارد دوره یائسگی شده اید، نباید از این جراحی استفاده شود.

·         جراحی برای از بین بردن فیبروم ها بدون برداشتن رحم: این روش میومکتومی نامیده می شود. بسته به محل فیبروم ها، میومکتومی می تواند از طریق ناحیه لگن یا از طریق واژن و دهانه رحم انجام شود. امکان بارداری بعد از این عمل برای شما وجود دارد. در صورتی که پزشکتان این جراحی را توصیه میکند، از پزشک بپرسید که آیا از یک مورسلاتور قوی استفاده می شود. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای اغلب زنان، استفاده از مورسلاتورهای قوی را هشدار داده است.

·         جراحی کوچک کردن فیبروم ها بدون برداشتن رحم: این روش میولیز نامیده می شود. جراح، فیبروم را می سوزاند و باعث می شود آنها کوچک شوند و بمیرند. میولیز ممکن است به صورت لاپاروسکوپی انجام شود (از طریق برش بسیار کوچک در ناحیه لگن). پس از میولیز همچنان امکان بارداری برای شما وجود دارد.

·         درمان کوچک کردن فیبروم ها بدون جراحی: این درمان شامل آمبولیزاسیون عروق رحم (UAE) و اولتراسونوگرافی هدایت شده متمرکز تحت رزونانس مغناطیسی می باشد (MR[f]US). این روش، ذرات کوچک پلاستیکی یا مواد ژلی را داخل عروق تغذیه کننده فیبروم ها قرار می دهد. هنگامی که تغذیه خونی فیبروم مسدود می شود، فیبروم کوچک شده و می میرد. روش MR(f)US، امواج فراصوتی را به فیبروم ها می فرستد و باعث می شود که فیبروم ها سوزانده و کوچک شوند. پس از درمان UAE و MR[f]US امکان بارداری برای شما وجود ندارد.

انواع هیسترکتومی

بسته به دلیل هیسترکتومی، جراح می‌تواند تصمیم بگیرد که کل رحم را تخلیه کرد یا فقط بخشی از آن را خارج سازد. این مسئله که آیا تخمدان‌ها و گردنه رحم نیز خارج می‌شوند یا خیر، از اهمیت بسیاری برخوردار است:

·         هیسترکتومی کامل، که کل رحم از جمله گردنه رحم خارج می‌شود. تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی ممکن است خارج شوند یا نشوند. این رایج‌ترین نوع هیسترکتومی است.

·         هیسترکتومی نیمه کامل، که جز این یا بالای رحمی نیز نامیده می‌شود. در این روش فقط قسمت بالایی رحم خارج می‌شود. گردنه رحم در جای خود باقی می‌ماند و احتمال دارد تخمدان‌ها برداشته شوند یا نشوند.

·         هیسترکتومی جامع، که در آن تمام قسمت‌های رحم، گردنه رحم، بافت‌های دوطرف گردنه رحم و قسمت بالایی واژن خارج می‌شوند. این نوع هیسترکتومی اصولا در بیمارانی که سرطان خاصی مثل سرطان گردنه رحم دارند، به کار گرفته می‌شود. لوله‌های رحمی ممکن است خارج شوند یا نشوند.

·         تخمدان‌ها ممکن است خارج شوند در روشی به نام اوفورکتومی یا در جای خود باقی بمانند. در شیوه‌ای به نام سالپنژکتومی لوله‌های رحمی خارج می‌شوند. بنابراین اگر کل رحم، لوله‌ها، هر دو تخمدان‌ها خارج شوند، کل این شیوه هیسترکتومی است که شامل سالپنژکتومی و اوفورکتومی می‌باشد.

نحوه عمل هیسترکتومی

هیسترکتومی می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. این روش‌ها بستگی به میزان سلامت فرد بیمار و دلیل جراحی او دارد. در مورد روش‌های مختلف جراحی با پزشک مشورت کنید:

·         خارج کردن رحم از راه شکم: جراح عمل را با برشی در قسمت پایینی شکم انجام می‌دهد.

·         خارج کردن رحم از راه واژن: این روش با یک برش در واژن انجام می‌شود.

·         خارج کردن رحم به روش لاپاروسکوپی: لاپاروسکوپ وسیله‌ایست با یک لوله باریک و لامپ‌دار و یک دوربین کوچک که دکتر این امکان را می‌دهد که ارگان‌های لگنی بیمار را ببیند. جراحی به روش لاپاروسکوپی زمانی است که دکتر یک برش خیلی کوچک صرفا جهت قراردادن لاپاروسکوپ و لوازم جراحی داخل بدن بیمار، ایجاد می‌کند. در طول این روش هیسترکتومی رحم از طریق همان برش کوچک که یا در شکم یا واژن ایجاد می‌شود، خارج می‌گردد.

·         هیسترکتومی به وسیله ربات: این عمل بسیار شبیه به لاپاروسکوپی است با این تفاوت که جراح یک سیستم پیشرفته رباتی را که متشکل از ابزار جراحی است، از خارج بدن بیمار کنترل می‌کند. پزشک این دست رباتی را هدایت کرده تا جراحی از برش کوچکی که در پایین شکم زده می‌شود، انجام گیرد. تکنولوژی‌های پیشرفته به پزشک این امکان را می‌دهند که از حرکات طبیعی این دست استفاده کرده و هیسترکتومی را بطور سه‌بعدی نظاره کند.

آیا این عمل باعث یائسگی می شود؟

تمام زنانی که عمل هیسترکتومی انجام می دهند، دیگر دوره های عادت ماهانه نخواهند داشت. اینکه آیا دیگر علائم یائسگی را نیز بعد از این عمل تجربه کنید یا نه، به این امر بستگی دارد که پزشک طی عمل تخمدان های شما را نیز برداشته باشد یا خیر. اگر طی عمل هیسترکتومی، تخمدان ها برداشته نشوند، سایر علائم یائسگی در شما بلافاصله بروز نخواهد کرد. اما ممکن است این علائم را چند سال زودتر از سن متوسط ​​یائسگی (۵۲ سالگی) تجربه کنید.

از آنجا که رحم شما برداشته می شود، از آن پس دیگر عادت ماهانه نخواهید داشت و نمی توانید باردار شوید. اما تخمدان های شما ممکن است همچنان هورمون ها تولید کنند، بنابراین ممکن است دیگرعلائم یائسگی را نداشته باشید. در این شرایط ممکن است گاهی دچار گُرگرفتگی شوید که یکی از علائم یائسگی است. این امر به این علت است که معمولا جراحی خون رسانی به تخمدان ها را قطع می کند. این مسئله می تواند مانع ترشح استروژن از تخمدان ها شود. اگر هر دو تخمدان در طول هیسترکتومی برداشته شوند، شما دیگر عادت ماهیانه نخواهید داشت و ممکن است بلافاصله سایر علائم یائسگی را نیز داشته باشید. به دلیل کاهش ناگهانی سطح هورمون ها، به واسطه عدم وجود تخمدان ها، این علائم ممکن است قوی تر از یائسگی طبیعی باشند.