یکی از بیماریهای شایع امروزه در زنان، بیماری آندومتریوز است. در این نوع بیماری از هر چهارنفر یک نفر به آن مبتلا میگردد. این بیماری زمانی بروز پیدا میکند که غدد آندومتریال و بستره رحم در بیرون از رحم و ماهیچه زهدان، رشد کنند. لگن جزو فراگیرترین قسمت در بدن برای بروز آندومتریوز است. در این حالت، مخاط رحم فعالیت زیادی داشته و در بیرون از محل اصلی تشکیل میشود. بافت آندومتریوز در تمام بافتهای بدن به غیراز طحال میتواند تولید شود، در قسمت تحتانی بدن در ناحیه تخمدانها بیشتر از سایر اندامها بهوجود میآیند. به هنگام عادت ماهیانه این نواحی خونریزی میکنند و باعث میشود زنان در این مدت درد و ناراحتی زیادی را تحمل کنند.
این را هم بخوانید : پزشک متخصص درمان آندومتریوز-دکتر گیتی قیاسی
شیوع آندومتریوز تاکنون مشخص نشده است ولی محققان سرایت این بیماری را ۱–۱۰ درصد تخمین میزنند. میانگین سنی ابتلا به این بیماری۲۵ تا ۴۰سالگی بوده است. بیماری آندومتریوز ۵ تا ۳۵ درصد موارد نازایی در زنان را شامل میشود.
بیماری آندومتریوز گفته شده در بسیاری از موارد بیعلامت است.در افرادی که علامت دار هستند، شامل این موارد ذیل میگردد:
- درد لگن، از اولین و بارزترین علائم آندومتریوز است.این درد با گذشت زمان بدتر میشود. درد لگن و گرفتگی عضلات ممکن است قبل از عادت ماهیانه شروع شده و چندین روز بعد از عادت ماهیانه ادامه خواهد یافت.
- قاعدگی دردناک دیسمنوره
- خونریزی بیش از حد: ممکن است در زمان قاعدگی خونریزی بیش از حد باشد و یا بین دو قاعدگی، خونریزی داشته باشید.
- درد در هنگام و یا بعد از نزدیکی با همسر
- درد زمان اجابت مزاج و ادرار کردن
- احساس گرفتگی شکمی در زمان رابطه زناشویی
- نازایی در زنان
- درد در هنگام معاینه ناحیه لگن
- اسهال
- یبوست
- خستگی
- نفخ و حالت تهوع در زمان قاعدگی
علائم آندومتریوز در زنان در زمان بارداری بهطور موقت و با قطع پریودها در یائسگی علائم بطور کلی ازبین میرود.
عوامل خطر ساز
دلایل بسیاری وجود دارد که خطر ابتلا به آندومتریوز را بیشتر میکنند:
- باردار نشدن بعد از ازدواج
- مبتلا شدن یک یا چند نفر از اقوام نزدیک به اندومتریوز
- بستن راه خروج طبیعی خون قاعدگی از بدن
- سابقه داشتن عفونت لگنی
- مشکلات رحمی
علت بیماری آندومتریوز
قاعدگی عقب گرد: بیشترین علت آندومتریوز در زنان میباشد ،در این حالت، خون قاعدگی از بدن خارج نمیگردد و لولههای رحمی کمک میکنند تا سلولهای آندومتر وارد ناحیه لگن شده و خونریزی در طول این مدت اتفاق میافتد.
رشدسلولهای جنینی: حفرههای لگنی و شکمی میتوانند توسط سلولهای آندومتریوز پوشانده شوند. بعد از پوشش چند ناحیه، تبدیل به بافت آندومتر میشود، در نتیجه آندومتریوز انتشار مییابد.
زخم جراحی: در جراحیهایی مانند سزارین، سلولهای آندومتر قابلیت این را دارند تا به محل جراحی خود را برسانند.
انتقال سلولهای آندومتر: رگهای خونی یا مایع تشکیل شده از لنف، سلولهای اندومتر را به سایرقسمتهای بدن میبرند.
مشکل در سیستم ایمنی: وجود ضعف در سیستم ایمنی بدن باعث میشود که بدن توانایی تشخیص بافت اندومتر را که در بیرون از رحم ساخته میشود را نداشته باشد و نتواند آن را ازبین ببرد.
ارتباط آندومتریوز با نازایی
ناباروری در بیماران مبتلا به بیماری آندومتریوز به این دلیل است که بافت در هر قسمتی که باشد، با بازگشت خون قاعدگی از لولهها به داخل شکم و یا چنانچه از لحاظ ژنتیکی شرایط مناسبی برای رشد آندومتریوز بهوجود آید، بافت از طریق سلولهای ایمنی از بین نمیروند و رسوب آندومتریوز حاصل میگردد. رشد و خاصیت تهاجمی بافت به صورتی است که با وارد شدن به ناحیه تخمدان میتواند بخش عمده ای از آن را از بین ببرد.
راه دیگر ایجاد ناباروری آندومتریوز نیز آسیبی است که به لولهها وارد می کند. به این صورت که لولهها حرکت موجی لازم را برای انتقال تخمک به داخل رحم را از دست میدهند و با چسبندگیهایی که در آن ایجاد میشود نمی توانند تخمک را از خود رد کنند.
همچنین بروز ناباروری با آندومتریوز به دلیل ترشح موادی است که از بافت ایجاد میشود و میتوانند روی عملکرد تخمک اثرگذار باشد.
تشخیص بیماری آندومتریوز در زنان
مراحل تشخیص بیماری آندومتریوز در زنان شامل مواردی است که پزشکان در این خصوص انجام میدهند، از جمله:
پزشک متخصص در مورد علائم عادتهای ماهیانه بیمار و سوابق پزشکی و خانوادگی او سوالاتی میکند.
پزشک زنان چکاپهای لگنی را انجام خواهد داد. در این شرایط ممکن است پزشک همه قسمتهای تحتانی بدن را معاینه کند.
اگر پزشک متوجه شود که بیمار به آندومتریوز مبتلا است، ابتدا چند ماه برای بیمار دارو تجویز میکند. اگر با مصرف دارو شرایط بیمار بهتر شود، احتمالا بیمار به اندومتریوز مبتلا بوده است.
برای تشخیص آندومتریوز و یافتن علائم کیست تخمدان، بیمار باید سونوگرافی، MRI یا سی تی اسکن انجام شود تا تصویری از داخل شکم به دست آید.
برای اینکه پزشک مطلع شود که بیمار به آندومتریوز دچاراست، جراحی لاپاراسکوپی را انجام میدهد. در این جراحی، معاینه بیمار با لولههای نازکی که دارای دوربین کوچکی است با ایجاد برشی کوچک بر روی شکم، آغاز میگردد. در هنگام جراحی لاپاراسکوپی چنانچه پزشک بافت اسکار یا کیست خونی را مشاهده کند، اقدام به خارج کردن آنها از بدن بیمار میکند.
درمان بیماری آندومتریوز در زنان
- داروهای ضددرد و مسکن
- هورمون درمانی
این شیوهها بر روی کاهش درد در بیماری آندومتریوز، تاثیر گذار خواهد بود. کم و زیاد شدن هورمونها در طول دوره قاعدگی سبب میشود، آندومتر ضخامت یافته و خونریزی کند. با استفاده از این روش درمانی، رشد بافت آندومتر کم میشود.
- جراحی
اگر شما بیمارآندومتریوز هستید و قصد دارید باردار شوید، برای برداشتن آندومتریوز در شرایطی که رحم و تخمدانتان سالم بمانند، جراحی روشی مفید خواهد بود.
- روش کمک باروری
لقاح آزمایشگاهی برای باردار شدن نسبت به عمل جراحی انتخاب بهتری است.
- هیستروکتومی
در موارد شدید آندومتریوز جراحی برای خارج کردن رحم و تخمدان باید انجام گیرد. اما تنها نباید به این روش اکتفا کرد زیرا استروژن توانایی تحریک آندومتریوز بهجا مانده در آن ناحیه را دارد. باید گفت که بعد از هیسترکتومی، بارداری برای زنان ممکن نخواهد بود.
سخن آخر
در بیماری آندومتریوز مخاط رحم پرکار بوده و در بیرون از محل اصلی تشکیل میشود. این بافت احتمال دارد که در تمام بافتهای بدن به غیراز طحال ساخته شود، اما در۵۰ درصد موارد دیده شده ، لگن است که در این ناحیه تخمدانها بیشتر از دیگر اندامها بهوجود میآیند. همزمان با قاعدگی این نقاط خونریزی میکنند و دشواریهای فراوانی برای فرد بهوجود میآورد.
بیماری آندومتریوز در ایران، بیماری ناشناخته است، درمانی مشخص و مراکز درمانی زیادی برای آن وجود ندارد. تعداد مراکزی که روی آندومتریوز تحقیق میکنند و مطلعاند که چطور باید درمان شود بسیار کم و محدود است.
آندومتریوز نیازمند به یک گروه متخصص درمانی شامل پزشک زنان،جراح، پزشک ارولوژ و روانپزشک است. نسبت به شدت و شرایط این بیماری از شیوههای درمانی گوناگونی مثل هورمون درمانی،رژیم درمانی و جراحی استفاده میگردد. لاپاراسکوپی روشی جدایی ناپذیر از تشخیص و درمان آندومتریوز به حساب میآید که باید گفت فردی که این عمل را انجام میدهد حتما باید دارای تخصص زیادی در این خصوص باشد زیرا نداشتن تجربه و اطلاعات کافی، نه تنها مشکل بیمار بهبود نمییابد، بلکه دردهای بیشتری به مشکلاتش اضافه میگردد.
