روش درمان ناباروری ای وی اف (IVF) دارای مراحل مختلفی است که عمل پانکچر یا تخمک کشی، یکی از آن مراحل می باشد. طی عمل تخمک گیری، از طریق پروپ سونوگرافی، تخمک های بالغ جمع آوری می شوند، به این صورت که در پانکچر با کمک سونوگرافی، سوزنی از طریق واژن وارد تخمدان شده و مایع فولیکول که حاوی تخمک بالغ است توسط سرنگ مخصوصی کشیده می شود (تخمک کشی).
بلافاصله پس از تخمک گیری، تخمک های جمع آوری شده در زیر میکروسکوپ قرار گرفته، شستشو شده و در محیط مناسبی در دمای 37 درجه سانتی گراد قرار داده می شوند. ارزیابی کیفیت تخمک های بدست آمده، جهت بررسی بلوغ تخمک ها انجام می گیرد و در صورت مناسب بودن تخمک ها پس از تخمک کشی، شرایط برای لقاح آزمایشگاهی فراهم می شود. معمولا همزمان با عمل پانکچر، نمونه اسپرم نیز در بخش آندرولوژی از همسر بیمار تهیه می شود. سپس آنالیز مایع منی انجام گرفته و پس از انجام فرآیند های متعدد، اسپرم ها خالص سازی شده و در نهایت برای لقاح و درمان ناباروری با ای وی اف آماده می شوند.
تحریک تخمک گذاری پیش از پانکچر:
قبل از عمل تخمک گیری، معمولا القا و تحریک تخمک گذاری انجام می شود. تحریک تخمک گذاری معمولا یک تا دو هفته قبل از پانکچر صورت می گیرد. در مرحله تحریک تخمدان و القای تخمک گذاری، داروهای متعددی استفاده می شوند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
• داروهای تحریک تخمک گذاری: برای تحریک تخمدان ها، داروهای حاوی LH، FSH و یا ترکیبی از این داروها تجویز می شود. مصرف هم زمان این داروها در مرحله تحریک تخمدان، سبب تحریک بیش از یک تخمک برای رشد می شود.
• داروهای بلوغ تخمک (hCG): به طور کلی 8 تا 14روز پس از تحریک تخمدان ها از داروی گنادوتروپین جفتی (hCG) و یا دیگر داروهای مشابه hCG برای بلوغ تخمک استفاده می شود.
• داروهای جلوگیری از تخمک گذاری زودرس: این داروها از بلوغ زودرس تخمک های در حال رشد در بدن جلوگیری می کنند.
پیش از انجام پانکچر چه آمادگی هایی لازم است؟
پیش از تخمک گیری، بیمار و همسر او باید فرم مربوط به اتاق عمل را به دقت مطالعه نموده و پر کنند. همچنین جهت درمان ناباروری با ای وی اف، انجام بیهوشی و در صورت تمایل زوجین، برای فریز جنین، رضایت نامه تهیه می شود. پیش از تخمک کشی، انجام آزمایشات ایدز، هپاتیت B، هپاتیت C و آزمایشات انعقادی نیز برای بیمار و همسر او ضروری است.
روز قبل از پانکچر، بیمار باید از ۶ ساعت قبل ناشتا باشد، یعنی بیمار در روز عمل تخمک کشی باید گرسنه و تشنه باشد. همچنین روز قبل از پانکچر باید ناحیه تناسلی خود را اصلاح نموده و از مصرف هر گونه لوازم آرایشی و بهداشتی از قبیل ژل، لوسیون بدن، عطرهای قوی و لاک ناخن خودداری نماید.
توصیه های روز پانکچر:
بیمار باید یک تا دو ساعت پیش از پانکچر در مرکز درمان ناباروری حاضر باشد تا فرصت کافی برای انجام مراحل اداری را داشته باشد. پیش از انجام پانکچر، سونوگرافی انجام می گردد تا با بررسی فولیکول ها مشخص شود که آیا بیمار تخمک گذاری داشته است و آیا اندازه تخمک ها مناسب تخمک گیری می باشند یا خیر.
بیمار باید پیش از ورود به اتاق عمل، وسایل شخصی و لباس خود (از جمله لباس زیر و کفش) را در آورده و با گان مخصوص و کلاه وارد اتاق عمل شود. لازم نیست بیمار هیچ وسیله ای به همراه داشته باشد. همچنین پیش از تخمک کشی باید مثانه بیمار خالی باشد.
چگونگی انجام پانکچر:
پیش از شروع عمل تخمک کشی، شستشوی واژینال انجام می شود. تخمک گیری معمولا با بیهوشی انجام شده و 15 تا 30 دقیقه طول می کشد، در هنگام تخمک کشی بیمار هیچ دردی را احساس نمی کند. در صورت داشتن یک یا دو تخمک، معمولا تخمک گیری بدون بیهوشی انجام می شود. انتخاب روش بی حسی یا بیهوشی در عمل تخمک گیری بر اساس تصمیم اتخاذ شده توسط پزشک می باشد.
کادر پزشکی اتاق عمل هنگام انجام پانکچر عبارتند از:
• متخصص ناباروری که عمل تخمک گیری را انجام می دهد؛
• متخصص بیهوشی که بی حسی و در صورت لزوم، بیهوشی را انجام داده و علائم حیاتی بیمار را ارزیابی می نماید؛
• پرستار بیهوشی؛
• متخصص جنین شناس که لوله های حاوی تخمک را از نظر وجود یا عدم وجود تخمک بررسی می نماید.
مراقبت های پس از پانکچر درIVF :
پس از انجام پانکچر، بیمار باید حدود دو تا چهار ساعت در مرکز درمان ناباروری بماند. بیمار ممکن است پس از پانکچر خونریزی خفیف، احساس سنگینی و دردی شبیه درد پریود حس کند. بعد از تخمک گیری، متخصص جنین شناس اطلاعات مربوط به کیفیت تخمک ها و تعداد تخمک ها را در اختیار بیمار قرار می دهد تا بیمار از تعداد تخمک های به دست آمده که مناسب لقاح هستند، اطلاع داشته باشد.
پس از اعلام نتایج جنین شناسی، متخصص ناباروری دستورالعمل دقیق مصرف داروهای ای وی اف (IVF) و زمان انتقال جنین را در اختیار بیمار قرار می دهد. بعد از انجام تخمک کشی، بیمار نباید همان روز به سرکار رفته یا رانندگی نماید. از زمان پانکچر تا انتقال جنین، بیمار می تواند درباره رشد و نمو جنین های خود با پزشک جنین شناس صحبت کند.
عوارض جانبی پانکچر:
گرچه عمل تخمک گیری یک روش کم تهاجمی است، اما مانند دیگر روش های درمانی عوارض مخصوص خود را دارد. آگاهی داشتن بیمار از خطرات و عوارض تخمک کشی امری بسیار مهم است، تا بیمار در صورت نیاز به موقع به پزشک مراجعه نماید. از جمله عوارض پانکچر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• درد؛
• خونریزی؛
• استفراغ؛
• سرگیجه یا غش کردن.
